“Sức diệu trí quán âm…
Cứu đời thoát ly khổ.”
– Quán thế âm nghĩa là quán xét âm thanh của thế gian mà đến cứu độ. Cái diệu trí quán sát âm thanh kia trong câu kệ trên.
Diệu trí tức là đại trí phương tiện khởi được diệu dụng lợi tha, sau khi đã chứng được hậu đắc trí. Diệu trí cũng tức là diệu dụng của căn bản trí. Có đủ đại trí này, nên mới có thần lực diệu dụng cứu khổ cho thế gian. Phương tiện diệu dụng có “Quán dụng của Trí và Âm dụng của Bi.” Hai đức Bi Trí đến mức viên mãn cùng tột. Trên con đường viên mãn hóa hai đức Bi & Trí, các vị bồ tát hòa mình với chúng sanh và tùy theo từng cơ duyên mà hóa độ. Vì vậy, các ngài lấy công hạnh làm phương sở y cứ. Như ngài Văn Thù lấy Đại trí làm yếu chỉ, ngài Địa Tạng lấy Đại nguyện làm phương châm, ngài Thế Chí lấy Đại dũng, ngài Phổ Hiền lấy Đại hạnh v.v…
Nhưng Đại Bi là nồng cốt, không có đại bi tâm thì không có hạnh nguyện đạt được hoàn mãn trên đường lợi tha.
Vì thế mà trong các đức Bồ tát, đức Quán thế âm có nhiều oai lực, thần lực Đại bi nhiều nhân duyên cơ cảm hơn hết đối với loài hữu tình trong thế giới chúng ta.
“Chơn quán – Thanh tịnh quán
Quảng đại trí tuệ quán….”
Vì thế dùng Diệu Trí quán chơn tánh nên biết Phật chúng sanh một thể Từ Bi bình đẳng không hai. Quán ấy gọi là Chơn quán.

Diệu Trí quán tịnh pháp biết các tịnh pháp bổn lai vốn không tương ưng với nhiễm pháp, vì thế lìa cả hai chướng Ngã và Ngã sở. Quán ấy gọi là Thanh tịnh quán.
Dung thông diệu dụng trong các tịnh pháp thấu suốt được chân lý tương đối, tuyệt đối của tục đế và chân đế, rốt ráo viên dung nên gọi quán ấy là Quảng đại trí tuệ quán.

Chính vì phải giác ngộ cả hai phương diện nhận thức (trí huệ) và siêu hình (thực tại tuyệt đối bất khả tư nghì) mà các vị bồ tát tự hạ mình, đưa mình từ cảnh giới trí tuệ siêu phàm xuống cõi thế gian rối ren ràng buộc và thiếu kém này, ngay nơi giải thoát của các ngài, để giải thoát những chúng sanh đang bị trầm luân. Các ngài tự nguyện sống trong trần là chỉ vì muốn san sẻ cái kiến thức tuệ giác và đời sống giác ngộ của mình với tất cả chúng sanh đau khổ.

Quán Thế Âm còn có nghĩa là Quán Tự Tại.
Ngài soi thấy năm uẩn đều không, liền qua hết thảy khổ ách. Kinh Lăng Nghiêm Đức Phật dạy: Sáu căn là nhân của luân hồi sanh tử và sáu căn cũng là nhân của giải thoát. Sau khi Phật bảo 25 vị Thánh trình bày chỗ tu chứng của mình xong, Phật dạy Bồ-tát Văn thù chọn lựa căn viên thông để tu. Cuối cùng Bồ-tát chọn lựa “Nhĩ căn” là viên thông hơn cả.
Đây là lối tu: “Phản văn văn tự tánh” của Bồ-tát Quán Thế Âm. Chữ phản ở đây có nghĩa là ngược lại, thay vì từ xưa đến giờ chúng ta chạy theo âm thanh, có tiếng là có nghe, không tiếng là không nghe, quên mất tánh nghe thường hằng của mình. Bây giờ biết rồi, chỉ nhớ mình có tánh nghe, nghe tất cả mà không bám vào âm thanh riêng biệt nào. Cho nên Bồ-tát Văn Thù khuyên đại chúng và ngài A-nan: “Xoay cơ quan nghe của mình, trở lại nghe tánh nghe của mình, thành tựu tánh nghe là đạo vô thượng. Đây là con đường vào cửa Niết-bàn của tất cả chư Phật nhiều như số vi trần.

Nên kinh nói trì niệm danh hiệu Bồ-tát Quán Thế Âm, công đức thù thắng hơn tất cả. Vậy, chúng ta trì niệm bằng cách nào? Nghĩa là phản quán lại tánh nghe chân thật của mình, nên không bị âm thanh bên ngoài chi phối, do đó hằng sống với tánh nghe. Trì niệm danh hiệu Bồ-tát Quán Thế Âm là phương pháp tu tập quán chiếu cuộc đời, để thấy rõ được bản chất thật hư của nó; nên mỗi hành giả tự độ mình, vượt qua các khổ đau đang có mặt.
Mục đích chính của kinh là độ thoát tất cả chúng sinh, trừ tai nạn trong đời và thực hiện sự cầu vi diệu mà trong kinh nói: “Cầu con trai được con trai, cầu con gái được con gái”. Vì bài kinh mang ẩn dụ cao siêu, chỉ cần người tin tưởng niệm danh hiệu Bồ-tát là đã có lợi lạc ngay tại đây và bây giờ. Huống hồ là chúng ta chí thiết thành khẩn “niệm” tinh chuyên miên mật không gián đoạn, thì kết quả sẽ được y như nguyện.
Cầu con trai tức là cầu được trí tuệ rộng lớn, vì con trai tượng trưng cho lý trí mà muốn có trí tuệ thì phải tu tập thiền định, chứ không thể nào cầu nguyện van xin suông mà được. Đạo Phật là nền tảng của nhân quả, muốn được quả tốt thì phải gieo nhân tốt, nếu chúng ta không thành tâm khẩn thiết thì làm sau có cảm ứng giao thoa. Cầu con gái tức là cầu được phước đức, mà phụ nữ tượng trưng cho tình cảm dạt dào, muốn giúp chúng sanh thoát khỏi khổ đau bất hạnh nghèo đói, thiếu thốn khó khăn, Bồ-tát phải có nhiều tiền của, nhờ vậy mới đủ sức chia sẻ nỗi khổ niềm đau cho tất cả mọi người. Khi giúp chúng sanh mà không có trí tuệ rộng lớn thì còn thấy mình là kẻ ban ơn, người là kẻ thọ ơn và vật để thọ thí. Nếu thấy như vậy thì sanh phiền muộn khổ đau, chấp trước dính mắc và dễ dàng thối Bồ đề tâm. Do đó Bồ-tát muốn vào đời để độ sanh thì phải Quán Tự Tại mới được.
Quán Thế Âm có nghĩa là quán sát xem xét lắng nghe tiếng khổ của tha nhân để tùy duyên cứu độ. Ngài luôn quán chiếu cuộc đời lắng nghe âm thanh theo nguyên lý duyên khởi, vô ngã, vị tha, nhờ vậy biết cách giúp chúng ta vượt qua sợ hãi, thoát khỏi sự ràng buộc của khổ đau.

Lời thề sâu như biển,
Nhiều kiếp chẳng nghĩ bàn,
Theo hằng nghìn đức Phật,
Phát nguyện lớn thanh tịnh.
Nguyện nghĩa là chí nguyện độ sanh, cứu giúp chúng sanh tai qua nạn khỏi, vượt thoát khổ đau và luôn đem niềm vui đến với tất cả muôn loài. Bồ-Tát sau khi thành tựu đạo quả, nguyện dấn thân đi vào đời để lợi ích chúng sanh, đồng hành làm việc, cùng sẻ chia gánh vác, với tất cả chúng sanh.
Tu và học theo hạnh nguyện của Bồ-tát Quán Thế Âm dạy cho chúng ta nhịp cầu nối kết yêu thương, sẻ chia cuộc sống, luôn giúp mọi người sống gần gũi gắn bó với nhau, thương yêu và hiểu biết, dấn thân và phục vụ, bao dung và độ lượng, cảm thông và tha thứ, thiết lập nên năng lượng để giúp đỡ, không thấy ai là người thù, chỉ có người chưa thông cảm với nhau mà thôi. Bồ-tát nghìn tay là tượng trưng cho sự dấn thân làm việc không biết mệt mỏi, không biết nhàm chán vì lợi ích chúng sanh. Con mắt trong mỗi bàn tay tượng trưng cho trí tuệ thấy biết đúng như thật, nhờ vậy Bồ-tát hiểu biết và thương yêu, giúp đỡ chúng sanh một cách bình đẳng, không phân biệt người thân hay kẻ thù.

………….
Mắt thương nhìn chúng sanh,
Ngài chính là biển phước,
Nên đảnh lễ chí thành.
Kính lạy bồ tát Quán Thế Âm.